กาพย์ยานี ๑๑

กาพย์ยานี ๑๑

กาพย์ยานี

• กาพย์ยานีมีชื่อเรียกได้หลายอย่าง เช่น  กาพย์ยานี  กาพย์ยานีลำนำ  และกาพย์ ๑๑  หรือกาพย์ยานี ๑๑  กาพย์ยานีมีลักษณะคล้ายอินทรวิเชียรฉันท์แตกต่างกันเพียงกาพย์ยานีไม่มีบังคับครุลหุ  ในพจนานุกรมอธิบายว่า  “เป็นชื่อกาพย์ชนิดหนึ่ง  มี  ๑๑ พยางค์  จัดเป็น  ๒  วรรค  วรรคต้น  ๕  พยางค์  วรรคหลัง  ๖  พยางค์”  เข้าใจว่ากาพย์ยานีเป็นกาพย์ที่แปลงมาจากคำฉันท์บาลี

แผนผังกาพย์ยานี ๑๑

ตัวอย่างคำประพันธ์                                  

                             "คืนเพ็ญจันทร์กระจ่าง             เพริศพราวพร่างกลางเวหน

                   งามเด่นเพ็ญกลมมน                         ล่องลอยหาวเพริศพราวพราย

                   กระทงน้อยลอยล่อง                          กลางลำคลองผ่องชัดฉาย

                   จากเทียนส่องประกาย                       งามเลิศล้ำสุขฉ่ำใจ"

                                                                   ที่มา : สมาคมนักกลอนแห่งประเทศไทย

ฉันทลักษณ์ของบทประพันธ์

๑. บท  บทหนึ่งมี ๔ วรรค

วรรคที่หนึ่งเรียกวรรคสดับ วรรคที่สองเรียกวรรครับ  วรรคที่สามเรียกวรรครอง วรรคที่สี่เรียกวรรคส่งแบ่งเป็นวรรคแรก ๕ คำ วรรคหลัง ๖ คำ รวม ๑๑ คำ จึงเรียก ยานี ๑๑

๒. คณะ     กาพย์ยานี ๑๑ มีดังนี้
       ๑.  บทหนึ่งมี ๒ บาท บาทที่ ๑ เรียกว่า บาทเอก บาทที่ ๒ เรียกว่า บาทโท
       ๒.  บาทหนึ่งมี ๒ วรรค หนึ่งบทมี ๔ วรรค

วรรคแรก เรียกว่า วรรคสดับ	วรรค ๒ เรียกว่า วรรครับ
วรรค ๓ เรียกว่า วรรครอง	วรรค ๔ เรียกว่า วรรคส่ง

 ๓. พยางค์

พยางค์หรือคำ วรรคแรกมี ๕ คำ วรรคหลังมี ๖ คำ รวมเป็น ๑๑ คำจึงเรียกว่า "กาพย์ยานี๑๑"  ทั้งบาทเอกและบาทโทมีจำนวนคำเท่ากัน

๔  สัมผัส
       ๑.  คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ สัมผัสกับคำที่ ๑ หรือ ๒ หรือ ๓ ของวรรคที่ ๒
       ๒.  คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓
       ๓.  คำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป  (สัมผัสระหว่างบท)

การอ่านกาพย์ยานี ๑๑

               การอ่านกาพย์ยานี ๑๑ จะต้องแบ่งจังหวะการอ่านคำในแต่ละวรรคดังนี้ วรรคแรกมี ๕ คำ
        วรรคหลังมี ๖ คำ การอ่านจึงเว้นเป็นจังหวะตามวรรคคือวรรคหน้าเว้นจังหวะ ๒/๓ คำ
        ส่วนวรรคหลังเว้นจังหวะ ๓/๓ คำ

00 / 000			000 / 000
00 / 000			000 / 000
ขึ้นกก / ตกทุกข์ยาก			แสนลำบาก / จากเวียงไชย
มันเผือก / เลือกเผาไฟ			กินผลไม้ / ได้เป็นแรง
			ที่มา : กาพย์เรื่องพระไชยสุริยา

ทบทวนความรู้เดิม

การแต่งกาพย์ยานี ๑๑

https://www.youtube.com/watch?v=P8bDXmN2Y1Q

ขอขอบคุณแหล่งที่มาข้อมูล :

https://sites.google.com/site/somchingnuchan/prapheth-khxng-bth-rxy-krxng

http://aomwiri.blogspot.com/p/blog-page_91.html

https://www.youtube.com/watch?v=P8bDXmN2Y1Q